Vruchtbaarheidsbehoud om medische redenen

Vruchtbaarheidsbehoud om medische redenen wordt aangeboden wanneer een ziekte of de behandeling ervan de vruchtbaarheid in gevaar kan brengen. Bepaalde behandelingen zoals ovariale of testiculaire chirurgie, chemotherapie, radiotherapie of bepaalde genetische ziekten kunnen de eierstokken of testikels beschadigen. Het gaat vaak om kankerbehandelingen die schadelijk kunnen zijn voor de vruchtbaarheid. Deze behandelingen worden “gonadotoxisch” genoemd.

In dit kader wordt aanbevolen om, indien mogelijk vóór de behandeling, een vruchtbaarheidsbehoud te plannen. De tak van de geneeskunde die de risico’s voor de vruchtbaarheid beoordeelt en technieken voor behoud bij kanker voorstelt, wordt oncofertiliteit genoemd. Oncofertiliteit betreft vrouwen en mannen in vruchtbare leeftijd, maar ook adolescenten en kinderen.

Het is ook belangrijk te weten dat sommige niet-kankerachtige ziekten, zoals goedaardige hematologische ziekten (bijv. sikkelcelziekte) of auto-immuunziekten, ook gonadotoxische behandelingen vereisen. Sommige genetische ziekten kunnen gepaard gaan met voortijdige ovariale insufficiëntie of een risico op testiculaire insufficiëntie. In deze gevallen kan vruchtbaarheidsbehoud eveneens worden overwogen. Ook kan vruchtbaarheidsbehoud worden overwogen wanneer een chirurgische behandeling het ovariumreserve kan verminderen, zoals bij endometriosechirurgie.

Het RIZIV vergoedt slechts een deel van deze indicaties.

Verschillende methoden voor cryopreservatie van gameten worden al ongeveer twintig jaar aangeboden in het Erasmeziekenhuis. Cryopreservatie is een techniek waarmee menselijke cellen en weefsels, inclusief eicellen, sperma en ovariumweefsel, langdurig kunnen worden bewaard bij -72°C.

Vruchtbaarheidsbehoud bij jonge meisjes en vrouwen: 

Eicel- en/of embryobevatting 

Als u een jonge vrouw bent en de gonadotoxische behandeling enkele weken kan worden uitgesteld, kan een ovariale stimulatie worden overwogen om eicellen te oogsten via transvaginale punctie. Afhankelijk van uw wens kunnen deze eicellen worden ingevroren zoals ze zijn en/of worden bevrucht met het sperma van uw partner of van een donor. De eicellen worden 10 jaar bewaard en de embryo’s gedurende 5 jaar. De bewaartermijn kan op uw verzoek worden verkort of verlengd. In geval van toekomstige onvruchtbaarheid kunnen deze eicellen of embryo’s worden ontdooid en gebruikt voor een zwangerschap. Zoals bij elke voortplantingsprocedure kan het succes van deze procedure echter niet worden gegarandeerd. Het RIZIV vergoedt deze procedure tot 37 jaar. In België is de maximale leeftijd voor het bevruchten van eicellen 45 jaar en voor embryo-overdracht 47 jaar.

Bewaring van ovariumweefsel

Wanneer de gonadotoxische behandeling dringend moet worden gestart, al gestart is of bij adolescenten en kinderen, bestaat een alternatief voor eicelbehoud uit het oogsten van een ovariumfragment of een volledig ovarium via laparoscopie onder algehele anesthesie. Het doel is het cryopreserveren van ovariumweefselfragmenten, die een groot aantal eicellen bevatten. Deze procedure kan worden aangeboden tot 36 jaar. De bewaartermijn van ovariumweefselfragmenten is 10 jaar en kan op verzoek worden verkort of verlengd. Bij wens voor zwangerschap na herstel van de ziekte, en indien de vruchtbaarheid onherstelbaar is aangetast, kan het ovariumweefsel worden getransplanteerd om de vruchtbaarheid te herstellen. Voor de transplantatie zijn analyses nodig om de aanwezigheid van tumorcellen uit te sluiten. De transplantatie moet plaatsvinden vóór 45 jaar. In België is de maximale leeftijd voor het bevruchten van eicellen uit getransplanteerd weefsel 45 jaar en voor embryo-overdracht 47 jaar. Wereldwijd zijn al meer dan 200 kinderen geboren met deze techniek, waaronder meerdere in het Erasmeziekenhuis. Het succes kan echter niet worden gegarandeerd en de techniek wordt als innovatief beschouwd.

Vruchtbaarheidsbehoud bij jonge jongens en mannen

Sperma-preservatie

Cryopreservatie van rijpe zaadcellen uit ejaculaat (door masturbatie) bestaat al vele jaren en is een eenvoudige methode om de mannelijke vruchtbaarheid op lange termijn te bewaren.

Afhankelijk van uw diagnose en de urgentie van de behandeling, krijgt u meerdere afspraken (meestal 3) in het andrologisch laboratorium om meerdere monsters te bewaren gedurende 10 jaar, met mogelijkheid tot verkorting of verlenging op verzoek. Bij infertiliteit na gonadotoxische behandeling kan het ingevroren sperma worden gebruikt om een zwangerschap bij uw partner te verwezenlijken. Afhankelijk van de kwaliteit en het aantal monsters, kan kunstmatige inseminatie of IVF met ICSI worden overwogen. Indien sperma via ejaculatie niet verkregen kan worden, kan een testisbiopsie onder algehele anesthesie worden uitgevoerd.

Bij kinderen is het ook mogelijk testisweefsel te oogsten en bewaren in samenwerking met andere ziekenhuizen. Momenteel blijft deze techniek experimenteel en is er nog geen zwangerschap verkregen uit testisweefsel bij kinderen.

Voorafgaand aan uw behandeling of bij de diagnose van een ziekte, is het belangrijk met uw behandelend arts te bespreken wat de mogelijke impact op de vruchtbaarheid is. U kunt worden doorverwezen naar een van onze specialisten in vruchtbaarheidsbehoud, die u informeert over de mogelijkheden volgens uw persoonlijke situatie.

In België kan, onder bepaalde voorwaarden, een vruchtbaarheidsbehoudprocedure worden terugbetaald door het RIZIV bij vrouwen jonger dan 38 jaar en mannen jonger dan 45 jaar, indien zij verzekerd zijn bij een ziekenfonds.