CVA: snel handelen om de hersenen te redden, ongeacht de leeftijd

Stel u voor dat u 's ochtends wakker wordt en u kunt uw arm niet bewegen, uw mond is asymmetrisch of u kunt niet goed praten. Dan telt elke minuut. U hebt misschien een CVA. En CVA's zijn niet zeldzaam: volgens wereldwijde gegevens (GBD/WGO, 2018) krijgt een op de vier mensen boven de 25 jaar in de loop van zijn of haar leven een CVA.

Een CVA (cerebrovasculair accident) of beroerte treedt op wanneer een deel van de hersenen geen zuurstof en voedingsstoffen meer krijgt. Er zijn twee hoofdtypes:

• een ischemisch CVA (85% van de gevallen): een bloedstolsel blokkeert een slagader, waardoor het bloed bepaalde delen van de hersenen niet kan bereiken;
• een hemorragisch CVA of hersenbloeding (15%): een slagader scheurt, waardoor een bloeding in de hersenen ontstaat.

De tekens van beide types zijn dezelfde: niet goed kunnen praten, zwakte in een arm of been, verlies of vervaging van het gezichtsvermogen. We kunnen enkel met een CT-scan of MRI het verschil zien.

Een TIA: een waarschuwing

Een TIA of transiënte ischemische aanval lijkt op een CVA maar verdwijnt snel, vaak op minder dan een uur. Maar hoewel de symptomen snel verdwijnen, moet een TIA worden beschouwd als waarschuwing: het risico op een zwaar CVA in de volgende dagen is groot. Er moet onmiddellijk actie worden genomen.

De gouden regel: FAST

• Face: verlamming aan één kant van het gezicht
• Arm: zwakte van een arm of been
• Speech: spraak- of taalstoornissen
• Time: elke minuut telt, bel onmiddellijk 112

Neem elke plotse neurologische stoornis – wazig zien, duizeligheid, gevoelloosheid in een ledemaat – ernstig en ga meteen naar de spoeddienst, zelfs als ze snel weer verdwijnt.

"Zelfs iets dat voorbij lijkt te gaan, duidt vaak op een dreigend risico op een ernstigere CVA. Ga dus onmiddellijk naar de spoeddienst. Elke minuut telt om de hersenen te beschermen", aldus dr. Noémie Ligot, directrice van de Neurovasculaire kliniek van het Academisch Ziekenhuis Brussel. 

In de rest van dit artikel zullen we het vooral hebben over het ischemisch CVA, het meest voorkomende type, waarvoor specifieke behandelingen bestaan in de acute fase.

Bij jonge patiënten met een CVA moet de diagnose anders worden aangepakt: een gespecialiseerde MRI van de hersenen, een echo van het hart, een doppleronderzoek van de hersenslagaders en een uitgebreid bloedonderzoek. Het doel is om  de precieze oorzaak te begrijpen om de behandeling aan te passen en een recidief te voorkomen. In sommige gevallen wordt er ondanks een uitgebreid onderzoek geen oorzaak gevonden. Dat betekent niet dat er geen oplossingen zijn: aangepaste opvolging en preventieve maatregelen kunnen het risico op een nieuw CVA aanzienlijk verkleinen.

Dr. Noémie Ligot: "Zelfs een jonge volwassene zonder klassieke risicofactoren kan een CVA krijgen. De symptomen mogen nooit worden geminimaliseerd."

Zoals intussen wel duidelijk is, is tijd een doorslaggevende factor bij een CVA. Hoe sneller de patiënt in het ziekenhuis is, hoe groter de kans dat de gevolgen beperkt blijven. Bij het Academisch Ziekenhuis Brussel voldoet de zorg aan de strengste internationale normen, met een traject dat is ontworpen om supersnel, precies en efficiënt te zijn.

1. De acute fase: snel handelen om de hersenen te redden

Zodra een patiënt aankomt op de spoeddienst, starten we met de volgende stappen:

• Een CT-scan van de hersenen, voornamelijk om een bloeding uit te sluiten maar ook om de initiële schade veroorzaakt door ischemie te beoordelen, en een angioscan om de exacte locatie van het bloedstolsel te bepalen en de toestand van de slagaders te beoordelen.
   
• Een perfusie-CT-scan, om te bekijken welke delen van de hersenen nog gered kunnen worden en welke al onherstelbaar beschadigd zijn.

Op basis van die informatie starten we met de behandeling:

• Bij een trombolyse wordt een geneesmiddel in de aderen geïnjecteerd om het bloedstolsel op te lossen. Het moet zo snel mogelijk worden toegediend om volledig werkzaam te zijn. Het wordt meestal binnen de eerste 4,5 uur toegediend, maar dankzij de perfusiebeeldvorming kunnen sommige patiënten er nog tot 9 uur na het begin van de symptomen baat bij hebben.
   
• Een trombectomie is een endovasculaire ingreep waarbij het bloedstolsel rechtstreeks uit de slagader wordt verwijderd. Dit wordt enkel gedaan wanneer grote slagaders van de hersenen geblokkeerd zijn. Ook deze ingreep moet zo snel mogelijk worden uitgevoerd: hoe eerder ze plaatsvindt, hoe doeltreffender ze is. Ze wordt meestal binnen de eerste 6 uur uitgevoerd, maar dankzij de perfusiebeeldvorming kunnen sommige patiënten er nog tot 24 uur na het begin van de symptomen baat bij hebben. Deze ingrepen worden 24 uur per dag en 7 dagen per week uitgevoerd door een gespecialiseerd team dat klaar staat om onmiddellijk in te grijpen, ook 's nachts en in het weekend.

2. Opvolgen en de oorzaak vinden

Eens het CVA is gestabiliseerd, volgt er een uitgebreid diagnostisch onderzoek:

• Gedetailleerde beeldvorming om dissecties, vaatafwijkingen of onzichtbare infarcten op te sporen.
• Een hartonderzoek om atriumfibrillatie of patent foramen ovale op te sporen.
• Bloedonderzoeken om stollingsstoornissen of ontstekingsfactoren op te sporen.

"Het doel is om de precieze oorzaak van het CVA te begrijpen om de behandeling aan te passen en een recidief te voorkomen. We vinden niet voor 100% van de gevallen een oorzaak, maar toch kan het team de beste preventiestrategie bepalen voor elke patiënt", aldus dr. Ligot.

3. Revalidatie en algemene ondersteuning

Het herstel stopt niet bij het ontslag uit het ziekenhuis:

• Patiënten krijgen vanaf de eerste dagen aangepaste revalidatie (kinesitherapie, logopedie, ergotherapie, neuropsychologie).
• We bieden psychologische opvolging aan om de stress, angst of depressie die gepaard gaan met het CVA te helpen overwinnen.
• Het is ook belangrijk om de patiënten en hun familie voor te lichten over risicofactoren en preventie: hoge bloeddruk, roken, cholesterol, lichaamsbeweging, evenwichtige voeding.

4. Een uniek referentiecentrum

Het H.U.B. heeft een referentie-Stroke Unit met:

• 10 bewaakte bedden waar patiënten met een CVA kunnen worden gemonitord;
• vasculaire neurologen en interventionele neuroradiologen die specifiek zijn opgeleid om toezicht te houden op elke ingreep;
• een multidisciplinair team (radiologen, gespecialiseerde spoedartsen en verpleegkundigen, kinesisten, logopedisten enz.) die zich voortdurend bijscholen in de nieuwste technieken;
• meer dan 120 trombectomieën per jaar en een regelmatige opvolging van de patiënten na een CVA.

Het H.U.B. is sinds 2018 door de European Stroke Organisation (ESO) erkend als het eerste gecertificeerde 'Stroke Center' in België, een garantie voor kwaliteit en naleving van de internationale normen. Dankzij deze organisatie krijgt elke patiënt, of dat nu een jonge volwassene of een oudere is, een uitgebreide, snelle en geavanceerde zorg op maat.

5. Preventie: actie ondernemen voordat er een CVA optreedt

Preventie blijft de centrale pijler:

• Cardiovasculaire factoren onder controle houden: bloeddruk, cholesterol, diabetes, gewicht.
• Stoppen met roken en alcoholgebruik beperken.
• Regelmatige lichaamsbeweging, stress beperken en evenwichtig eten.

Bronnen: Feigin VL, Nguyen G, Cercy K, Johnson CO, Alam T, et al.  Global, Regional, and Country-Specific Lifetime Risks of Stroke, 1990 and 2016. 

New England Journal of Medicine. 2018;379(25):2429-2437.  doi: 10.1056/NEJMoa1804492