Van patiënt tot ervaringsdeskundige: een waardevolle steun in de kinder- en jeugdpsychiatrie

Voor wie het concept nog niet kent: wat betekent ervaringsdeskundigheid in de geestelijke gezondheidszorg?

Voor mij is ervaringsdeskundigheid een manier om mijn eigen ervaringen te delen om mensen te ondersteunen die door een moeilijke periode gaan op het vlak van geestelijke gezondheid. Het idee is om te laten zien dat herstel mogelijk is, en hoop te bieden door mijn traject te delen. In deze rol wordt persoonlijke ervaring een waardevol hulpmiddel.
Ik heb ZELIG leren kennen tijdens mijn opleiding in de geestelijke gezondheidszorg bij de Plateforme Bruxelloise pour la Santé Mentale (PBSM), waar ik bezig ben aan een opleiding tot ervaringsdeskundige.
Het eerste jaar van deze opleiding richt zich op het leren begrijpen en benoemen van je eigen herstelervaring, en het tweede jaar focust op het oefenen van de rol van ervaringsdeskundige, met thema’s als psychische aandoeningen, ethiek, deontologie en actief luisteren.

De uitdagingen en opleiding van ervaringsdeskundigen

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor ervaringsdeskundigen in het dagelijkse werk?
Een van de grootste uitdagingen is om je plaats te vinden binnen het team. Het is belangrijk om ervaringskennis naar waarde te laten schatten naast de theoretische kennis van de hulpverleners.
Daarvoor moet je innerlijk werk verrichten: jezelf eraan herinneren dat jouw ervaring als ervaringsdeskundige iets wezenlijks toevoegt aan de zorg. Dat vraagt om een andere manier van kijken, een mentaliteitswijziging die bij ZELIG al goed voelbaar is. Daar is er openheid voor de meerwaarde van ervaring.
Een andere uitdaging is het begrijpen van de specifieke terminologie in de geestelijke gezondheidszorg en in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Die zit vaak vol afkortingen en vaktaal.

Welke opleiding en ondersteuning krijg je om hiermee om te gaan?
De opleiding begint met het werken aan je eigen herstelverhaal. Daarna volgen theoretische modules en intervisies binnen mijn traject bij PBSM. In die intervisies bespreken we, samen met andere ervaringsdeskundigen en lesgevers, de moeilijkheden die we in de praktijk tegenkomen.
Deze momenten, samen met de steun van het team van ZELIG, helpen me om me aan te passen en beter te begrijpen wat er specifiek is aan het werk binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie.

De meerwaarde voor patiënten en hulpverleners

Welke meerwaarde biedt de aanwezigheid van ervaringsdeskundigen volgens jou in de begeleiding van jongeren met beginnende psychotische symptomen, en specifiek binnen ZELIG?
De aanwezigheid van een ervaringsdeskundige bij ZELIG versterkt het menselijke aspect van het zorgtraject. Het biedt een aanvulling op de traditionele zorg, door ruimte te scheppen voor dialoog en herkenning.
Jonge patiënten én hun omgeving vinden het vaak geruststellend om te praten met iemand die zelf soortgelijke ervaringen heeft meegemaakt. Dat schept vertrouwen — iets wat essentieel is in het herstelproces.

Hoe reageren jongeren en hun familie op de ondersteuning van een ervaringsdeskundige?
De reacties zijn over het algemeen positief. Tijdens gesprekken of psycho-educatiesessies word ik vaak gevraagd om mee aanwezig te zijn, vooral bij thema’s zoals hoop en herstel. Ouders lijken het ook waardevol te vinden om een persoonlijke getuigenis te horen. Dat helpt hen om beter te begrijpen wat hun kind doormaakt.

Heb je een ervaring die je in het bijzonder is bijgebleven?
Ik herinner me vooral een gesprek met een vader. Hij vroeg me hoe ik veranderd ben, en wat voor mij het keerpunt was.
Ik vertelde hem dat er een moment kwam waarop ik begreep dat mijn herstel zou afhangen van mijn bereidheid om bepaalde gewoonten in mijn leven te veranderen. Dat is een krachtig inzicht, en het toont aan hoe belangrijk die bewustwording is in het herstelproces.

Ervaringsdeskundigheid binnen het  Erasme Ziekenhuis

Is het Brusselse zorgsysteem goed uitgerust om ervaringsdeskundigheid te integreren? Wat zou je wensen om dit verder te stimuleren?
ZELIG is een van de pioniersinstellingen in België die ervaringsdeskundigheid een plaats geven in hun zorgaanpak. Binnen het H.U.B. en ZELIG is er duidelijk de wil om deze praktijk te ondersteunen.
Maar er is nog werk aan de winkel om alle lagen van de organisatie hiervoor te sensibiliseren. Informele uitwisselingsmomenten tussen zorgverleners en ervaringsdeskundigen zouden kunnen bijdragen aan wederzijds begrip en aan een vlottere integratie binnen de teams.

Welke veranderingen zijn nodig om dit verder te ontwikkelen binnen het H.U.B.?
Het is belangrijk om een officiële status te creëren voor ervaringsdeskundigen binnen zorginstellingen, zeker binnen het H.U.B.-netwerk. Dat zou de functie beter waarderen en structureel verankeren.
Daarnaast is het essentieel om beleidsmakers te blijven sensibiliseren en de meerwaarde van ervaringsdeskundigheid zichtbaar te maken — niet als extra kost, maar als investering in betere zorg.

De toekomst van ervaringsdeskundigheid in de geestelijke gezondheidszorg

Hoe zie je de verdere ontwikkeling van de functie van ervaringsdeskundige?
Die ontwikkeling zal waarschijnlijk geleidelijk verlopen. Ervaringsdeskundigheid is nog een relatief nieuwe praktijk, maar steeds meer zorgprofessionals erkennen het potentieel ervan.
Toch zijn er nog drempels, zoals bezorgdheden over ethiek en toegang tot medische gegevens.
Het vraagt tijd, een mentaliteitsverandering en aangepaste structuren. Maar ik ben optimistisch over de toekomst.

Hoe kan men zich informeren of betrokken raken bij ervaringsdeskundigheid?
Er zijn opleidingen via PBSM en andere instellingen in België. Je vindt ook informatie op hun websites.
Het voorbeeld van ZELIG toont dat concrete betrokkenheid mogelijk is. Ervaringsdeskundigheid moet niet worden gezien als een bijkomende kost, maar als een investering in het welzijn van patiënten en de kwaliteit van de zorg.